Deel 4 van 7
Je uitspreken
Alhoewel luisteren in dialoog centraler staat dan spreken, is er natuurlijk geen dialoog mogelijk zonder de uitwisseling van woorden. Het woord nemen in een dialoog vraagt van een deelnemer een bepaalde zorgvuldigheid. Ten eerste leg je in een dialoog je woorden in het midden. Iedereen spreekt en deelt persoonlijke ervaringen die betrekking hebben op de te onderzoeken vraag. Omdat je ervan mag uitgaan dat iedereen aandachtig luistert, is het niet nodig elkaar te herhalen. Niet hoeven herhalen doorbreekt al een gewoonte die we vaak hebben. Ten tweede is het de kunst om niet meer te zeggen dan nodig is. Dat vergt aandacht voor en focus op wat je zegt. Ten derde vraagt een dialoog om elkaar respectvol te bejegenen. Vanuit de gedachte van gelijkwaardigheid is ieders bijdrage waardevol en zijn kwalificerende uitingen over wat een ander zegt niet nodig. Noch in positieve zin (“daar ben ik het helemaal mee eens”), noch in negatieve zin (“wat jij zegt klopt niet”).
Qua techniek is het verstandig om in een dialoog voordat je gaat spreken even de tijd te nemen om te ervaren/te voelen wat je nu echt wilt zeggen. Wat wil je stem geven? Wat van wat je wil zeggen draagt bij aan het beantwoorden van de vraag die in het midden ligt?
De nadruk ligt in een dialoog veel minder op het reageren op elkaar. In de eerste deel van het gesprek wil je zoveel mogelijk verschillende perspectieven verzamelen op de vraag. Je wil de diversiteit van de deelnemers als het ware benutten om een veelkleurig beeld te krijgen, alvorens conclusies te gaan trekken of samen te kijken welke nieuwe inzichten (of vragen) zijn ontstaan door het naast elkaar leggen van ieders bijdrage aan het onderzoek. Reageren op elkaar kan dat lastiger maken, omdat je dan het risico loopt al vroeg in het gesprek een bepaalde richting op te gaan.
Tenslotte gaat het in dialoog om deelnemen en ‘deelgeven’. Met deelgeven bedoelen we dat iedere deelnemer aan het gesprek zich uitspreekt, eigen ervaringen inbrengt en de eigen mogelijke bijdrage aan het onderzoek serieus neemt. Niet bagataliseert. Voor mensen met een extraverte persoonlijkheid is dat waarschijnlijk heel vanzelfsprekend. Voor meer introverte mensen is het van belang dat ze zich dit realiseren. In dialoog kun je dus niet volstaan met aandachtig luisteren; jouw perspectief is altijd waardevol. Ook als dat nieuwe vragen opwerpt, een samenvatting is of bestaat uit twijfel.
Vaak verwoordt degene die het meest bedreven is in het uitstellen van een oordeel dat wat er in de groep omgaat maar nog niet gezegd wordt. Duiden wat er in de groep gebeurt, is een zeer waardevolle bijdrage aan het gesprek en levert vaak ook een verdieping van het gesprek op. Het is regelmatig zo’n moment waarvan deelnemers achteraf zeggen, dat het gesprek vanaf dat moment écht ergens over ging en dat men zich aan elkaar gecommitteerd ging voelen.
Meer lezen over de 7 basisprincipes: het volledige artikel.
Meer weten over onze training: training dialoogbegeleiden.